Een nieuw jaar en een nieuw begin: meer dan tien jaar na de officiële opdracht van de Vlaamse overheid om een semipubliek, herkenbaar ‘Vlaams huis van de letteren’ op te richten, gaan Literatuur Vlaanderen en Iedereen Leest dit voorjaar eindelijk samenwonen. We hebben er zin in.
Ik zou het bijna een wonder durven noemen dat ons nieuwe huis in Antwerpen er staat.
Bob Van Mol
We verhuizen naar 'Hotel Dumont', genoemd naar de originele eigenaar André Dumont, een Luikse geoloog die als eerste steenkool in Limburg ontdekte. De eerste schop ging op 22 maart 2021 de grond in. Anderhalf jaar later is de oplevering van het volledig vernieuwde pand een kwestie van dagen.
In een realiteit van uit de pan rijzende bouwkosten door loon- en grondstofprijsstijgingen en de bijhorende financiële onzekerheden is dit allesbehalve vanzelfsprekend. Dat dit bouwproject niet op de pauzeknop hoefde te drukken, is te danken aan het inzicht van de betrokken partijen: aannemer, architect en bouwheer. De weg leidde vooruit dankzij hun constructieve houding en de werkelijke wil om een oplossing te vinden. De gesprekken liepen moeilijk, maar wat me bijblijft is dat de diametrale posities bij aanvang van de onderhandeling niet zijn uitgedraaid tot stilstand of de opgave van één partij, maar tot een werkbaar compromis. Een blend van wijn en water, nog steeds lekker en op dronk.
De diametrale posities bij aanvang van de onderhandeling zijn niet uitgedraaid tot stilstand of de opgave van één partij, maar tot een werkbaar compromis.
Laat ons dit inzicht eens naar de letterensector vertalen. Sinds het faillissement van de koepelorganisatie Boek.be in de zomer van 2021 was er geen structureel overleg meer tussen boekhandels en uitgevers. De uitgeversvereniging besliste ook uit het BoekenOverleg te stappen, het platform dat de gezamenlijke belangen van de boeken- en letterensector vertegenwoordigt met respect voor de autonomie van alle spelers. Het gevolg laat zich raden: er is geen samenwerking meer rond (inter)nationale boekevenementen en -projecten. En dat was nooit eerder zo nodig als in deze economisch zware tijden.
Ook al zijn aanvangsposities soms diametraal, de Vlaamse boekensector is te klein voor een tweespalt. We hebben elkaar net nodig. In een onderzoek van de Universiteit Utrecht naar de veerkracht van de Nederlandse boekenwereld na corona geven alle spelers daar steevast ‘samenwerking’ en ‘toegankelijke literatuur’ als belangrijkste waarden aan, zowel de ongesubsidieerde (marktgerichte) als de gesubsidieerde partijen. Als ik individuele uitgevers, boekhandels, auteurs of organisaties spreek, klinkt ook daar de zucht naar eenheid van commando. Samen voor meer zichtbaarheid van literatuur, altijd en overal.
De Vlaamse boekensector is te klein voor een tweespalt. We hebben elkaar net nodig.
Toch zijn er ook tekenen van beterschap. Eind november stuurden boekhandels en uitgevers samen een persbericht de wereld in dat er weer nauwer samengewerkt zal worden met de boekenactie schenk een boek als concreet wapenfeit. Ook de Vlaamse literatuurprijs de Boon wordt door alle spelers samen beheerd. Laat ons het gesprek in 2023 nog verruimen. Laat ons de staat van het boek opmaken en samen als verenigde sector de – talrijke – uitdagingen van morgen aangaan.
Ik zet intussen de ramen en deuren van 'Hotel Dumont' open. Frisse wind waait binnen. De bureaus ruiken nog naar nieuw – marsepeinen lijmstift. Het gerenoveerde neogotisch huis met binnentuin en nieuwbouw, die als gezamenlijke bibliotheek en ontmoetingsplek zal dienen, is prachtig. De nieuwe naam van het pand is nog in volle constructie. Ik bedenk dat 'De Verwondering' eigenlijk wel goed zou passen. Is het niet dat wat elk verhaal ambieert? De verwondering is de eerste stap van het denken, waarna de dingen weer kunnen veranderen.
Ik wens de literaire sector een flinke scheut verwondering, mezelf incluis.