Het Italiaanse succesverhaal van ‘IJzerkop’

Op 25 mei 2024 ontving Jean-Claude van Rijckeghem in Genua de Premio Andersen voor de Italiaanse vertaling van ‘IJzerkop’. De prestigieuze kinderboekenprijs is de kers op de taart van een Italiaans succesverhaal, waarin de vertaler en de uitgever een grote rol spelen. Samen met auteur Jean-Claude van Rijckeghem, vertaler Olga Amagliani en uitgever Francesca Segato leggen we alle puzzelstukjes samen.  

Een moderne klassieker 

Toen vertaler Olga Amagliani ‘IJzerkop’ las, was ze meteen onder de indruk van het verhaal en de manier waarop het geschreven was. “Ik was in die periode pas begonnen als literair vertaler en volop op zoek naar goede boeken om te vertalen. Ik merkte meteen dat ‘IJzerkop’ alle ingrediënten bevatte om in de smaak te vallen. Het is een moderne klassieker van een hogere kwaliteit dan de gemiddelde kinderboeken. De dialogen zijn goed geschreven, het boek bevat veel humor, avontuur en een positieve boodschap. Omdat het zo’n dik boek is, besefte ik dat het voor een uitgever een risico zou zijn om uit te geven.”  

Een absolute must have  

En dat werkte, bevestigt uitgever Francesca Segato. “Olga is niet alleen een uitstekende vertaler uit het Nederlands, maar ook een scout voor ons, want ze weet precies welke titels geschikt zijn voor ons fonds. Op basis van onze eerdere ervaringen vertrouwen we erg op haar oordeel. Dus toen het boek binnenkwam met zo'n positieve recensie was dat al een heel goed begin.” 

Maar er waren nog meer factoren die hen over de streep trokken om het boek uit te geven. “Onze deelname aan de publishers tour kinder- en jeugdliteratuur eind 2021 gaf ons een duwtje in de rug om de waarde van dit boek te appreciëren. We kregen de kans om de auteur persoonlijk te ontmoeten en te luisteren naar zijn pitch van het boek. Die gaf hij terwijl hij ons meenam door de straten van Gent, waar het verhaal begint, gevolgd door een prachtige lezing in het stadhuis, waar dezelfde scène uit het boek zich afspeelde. Het feit dat we konden ervaren hoe communicatief de auteur is, en dus ook hoe hij een grote hulp kon zijn bij de promotie van het boek, was een bonus." 

Mond-tot-mondreclame werkt het best 

Nadat alle rechten in orde gebracht waren, kon Olga in 2022 aan de volledige vertaling van ‘IJzerkop’ beginnen. Daarvoor kwam ze ook naar het Vertalershuis in Antwerpen, wat gaf haar de gelegenheid gaf om met Jean-Claude af te spreken, vragen te stellen en een wandeling door Gent te maken.  

‘Testa di ferro’, de Italiaanse versie van ‘IJzerkop’, ligt sinds oktober 2023 in de winkel en de verkoop loopt heel goed, zelfs voordat het de Premio Andersen won, wat natuurlijk een flinke duw in de rug gaf. Francesca: “Het lijkt erop dat zowel de roman zowel bij de critici als de jongeren in de smaak valt, vanwege de literaire kwaliteit, het feit dat het een solide historische/avonturenroman is en een echte pageturner, en de relevantie van de thema's die erin aan bod komen, zoals de rol van vrouwen en gender non-conforme identiteiten."

"Hoewel YA-romans het over het algemeen een beetje moeilijk hebben op de Italiaanse boekenmarkt, met slechts een paar uitzonderingen van de wereldberoemde en zwaar aan de man gebrachte bestsellers, hebben we een geweldige basis van tienerlezers via de leesgroepen van festivals. Dat is erg belangrijk, want hun mond-tot-mondreclame is meer waard dan traditionele marketingcampagnes." 

Jonge lezers met oprechte interesse 

Het mag dan ook niet verbazen dat Jean-Claude door Camelozampa werd uitgenodigd voor een tournee door Italië in het voorjaar van 2024. Onder begeleiding van de uitgever reisde hij naar Bologna, Cittadella, Imola, Rimini, Schio en Turijn. Jean-Claude vertelt dat het vooral de Italiaanse lezers zijn die hem het meeste bijblijven. “Ik vond het geweldig om in zoveel steden geïnterviewd te worden door lezers van het boek. Het waren meestal veertien- en vijftienjarigen die duidelijk heel wat tijd en energie hadden gestoken om hun vragen te formuleren." 

"Het was ontroerend om te zien hoe een lerares met haar leerlingen meer dan twee uur op de trein hadden gezeten om op de boekenbeurs van Turijn met mij te praten. De vragen gingen over mijn research, over de positie van de vrouw in de maatschappij toen en nu, maar ze wilden ook, en dat vond ik geweldig, meer weten over Stans en Pier, die ze doorheen mijn vertelling hadden gevolgd en leren kennen, én al een beetje beschouwden als maatjes.”  

Ijzerkop wint de Premio Andersen-prijs

En wanneer Jean-Claude nog maar net terug in België was, kwam het bericht binnen dat hij de Premio Andersen in ontvangst mocht nemen in Genua op 25 mei – en dus keerde hij bijna meteen weer terug naar Italië. “De ceremonie vond plaats in een statige zaal van het hertogelijke paleis. Het was boeiend om te zien welke boeken hadden gewonnen in de andere leeftijdscategorieën en er was een leuke verrassing: de prijs voor mijn collega Edward van de Vendel en zijn prachtige ‘Misjka’, die was genomineerd in de categorie 6-9 jaar. 

Ik was blij dat ik ter plaatse de prijs in ontvangst kon nemen en kon vertellen over de thematiek van het boek. ‘IJzerkop’ is een historisch avonturenverhaal maar ook een verhaal over een broer en een zus die er maar niet in slagen hun ouders te behagen en op pad gaan om zichzelf te ontdekken. Ik geloof dat als tieners ontdekken wie ze werkelijk zijn, als ze hun identiteit accepteren en als ze geaccepteerd worden door hun geliefden en de maatschappij, dat ze ons dan pas hun ware glimlach tonen. Als hun ware zelf, hun identiteit hen wordt ontzegd, trekken ze zich terug in de schaduw van zichzelf en zijn ze niet in staat hun potentieel waar te maken. Dat is de boodschap van het boek én in de wereld van vandaag moet die wel eens herhaald worden.” 

Het vervolg is al onderweg 

Het bewijs dat Jean-Claude nog veel Italiaanse lezers aan het lezen zal zetten, is er al: de auteur is nu al uitgenodigd voor Mare di Libri in Rimini in 2025, een boekfestival georganiseerd door en voor jongeren. Bovendien publiceert Camelozampa binnenkort ook de Italiaanse versie van ‘Onheilsdochter’, opnieuw vertaald door Olga, die daarvoor ook weer naar het Vertalershuis in Antwerpen komt.