De periode tussen kerst en nieuw weet me elk jaar opnieuw te begoochelen. Wanneer de dagen korten naar hun minimum, doemt de gelukzalige gedachte aan een dikke week van doelloze verpozing van oudsher op. Ondanks het waarschuwende stemmetje in mijn hoofd, is het toch elke keer weer wennen aan het feit dat het slechts om een hardnekkige hersenschim gaat. De dagen dénderen voorbij. Er moet zoveel geregeld: eindelijk die armaturen ophangen, de laatste oogst aan boeken in de alfabetische bibliotheek wurmen waardoor alles moet worden verplaatst, naar het containerpark gaan, lijstjes, uitnodigingen, bestellingen, praktisch even dit nog, ja we komen zeker even langs, nieuwe lijstjes…
Als er zich dan finaal toch een zee van vrije uurtjes aandient, heb ik alle moeite om niet verlamd te worden door keuzestress. Welk boek wordt mijn compagnon de route op de korte boottocht naar de overkant van deze plas? Niet te lang nadenken, want de klok tikt genadeloos voort.
De kunst van het nietsdoen
Ik koos uiteindelijk voor 'De kunst van het nietsdoen', een klassieker van de Japanse literatuur geschreven door de 14de eeuwse monnik Kenkō, soepel vertaald door Jos Vos. Fantastisch hoe Vos je als lezer in staat stelt ongestoord in het hoofd te kunnen kruipen van iemand die meer dan 700 jaar geleden leefde. Dit boek bevat 243 tijdloze reflecties die je als adviezen kunt hanteren over waar je wel en niet je tijd in zou moeten steken tijdens je korte periode op deze aardbol. Dat ik dit boek als kerstcadeau heb gekregen, kan geen toeval zijn.
Als er zich dan finaal toch een zee van vrije uurtjes aandient, heb ik alle moeite om niet verlamd te worden door keuzestress.
Ik beken. De stelling van de Duitse socioloog Hartmut Rosa dat tijdsnormen een totalitaire vorm hebben aangenomen in onze moderne samenleving lijkt me een bijzonder accurate waarneming. Planningen, deadlines, dagritmes, en ‘de retoriek van het moeten’ beheersen ieder aspect van ons leven. We moeten zelfs ontspannen. Rosa spreekt in zijn boek 'Leven in tijden van versnelling' van de ‘versnellingskringloop’: technische versnelling jaagt maatschappelijke veranderingen aan die op hun beurt ons levenstempo versnellen, waardoor er weer technische versnelling nodig is om dat tempo vol te houden. Die op hol geslagen versnellingsmachine leidt uiteindelijk tot vervreemding en depressie. Als tegenwicht voor de vervreemding moeten we volgens Rosa op zoek naar vormen van resonantie: een relatie waarin de mens en de wereld antwoordend tegenover elkaar staan, een ontmoeting die ons ontroert en verandert. Die resonantie vinden we bijvoorbeeld in kunst en muziek, maar ook in werk, de natuur of het gezin. Maar over resonantie kan niet worden beschikt. Deze authentieke (esthetische) ervaring kan niet afgedwongen worden. Net daarom geeft ze betekenis aan ons leven.
Lanterfanten is met andere woorden heilzaam. De kans op resonantie stijgt enorm.
Tips van een flierefluiter
Enkele nieuwbakken tips van flierefluiter-grootmeester Kenkō zelf, waarmee ik het erg eens ben. Omarm ze gerust als voornemen voor het nieuwe jaar.
- “Geen groter soelaas dan in je eentje bij een lamp te zitten met een opengespreid boek en bevriend te raken met iemand uit lang vervlogen tijden die je nooit hebt ontmoet.”
- “Hoeveel plezier valt er niet te beleven aan de vaderlandse dichtkunst!”
- “Hoe je er ook aan toe bent, het kijken naar de maan lucht altijd op.”
- “Geen betere balsem dan het zwerven door een omgeving met helder water en ongerept groen, ver van het menselijk gewoel.”
- “Juist de wind kan ons hart in beroering brengen. En de aanblik van een heldere stroom die tegen de rotsen slaat is altijd schitterend, ongeacht het seizoen.’
Verder hoop ik per onmiddellijk af te raken van de onhebbelijke gewoonte om na het uitlezen van een hoofdstuk mezelf te moeten belonen met een blik op mijn smartphone. Waarom toch?
Oh, nog één resonantietip van mezelf. Luister naar het onsterfelijk mooie Ombra mai fu, de openingsaria uit de opera Serse van Händel, waarbij de koning van Perzië (Serse of Xerxes) zijn liefde voor de schaduw van een plataan bezingt. Het helpt verbazingwekkend goed om te vertragen.