Een Vlaamse theatertekst die het podium haalt in de Verenigde Staten: het gebeurt niet elke dag. ‘The Wetsuitman’ van Freek Mariën slaagde er wel in. Het stuk ging op 25 maart 2022 in première in de Cherry Artspace in Ithaca, New York. David McKay vertaalde ‘The Wetsuitman’ in het Engels, en heeft de smaak van theaterteksten vertalen te pakken. McKay: ‘Het is dankbaar dat mijn naam zo prominent te zien is in de publiciteit voor deze Amerikaanse productie, naast die van de schrijver. Ons beroep kan zeker meer zichtbaarheid gebruiken.’
Beeld uit de opvoering van 'The Wetsuitman' bij the Cherry Artspace in New York
©Sam Buggeln
De Engelse vertaling van McKay, die tot stand kwam met steun van Literatuur Vlaanderen, kreeg meteen een mooie bespreking in The Reviews Hub: ‘Het stuk geeft toeschouwers de kans om hun beste en slechtste zelf te zien in de verhalen van anderen, en dat is een van de grootst mogelijke verdiensten van een livevoorstelling.’
Had de tekst van Freek Mariën ook dat effect op jou?
McKay: ‘Oorspronkelijk wilde ik Freek warm maken voor een vertaling van ‘Wachten en andere heldendaden’, maar hij stuurde me ‘The Wetsuitman’ als antwoord. Ik was daarna nog enthousiaster. We dienden toen, met succes, onze aanvraag in voor een projectsubsidie voor de vertaling van theaterteksten.
In de zomer van 2020 werd het pijnlijk duidelijk dat corona het werkleven nog wel een tijdje in de war zou sturen. Ik zocht een manier om die periode zinvol in te vullen. Ik begon me te verdiepen in het werk van nieuwe toneelschrijvers. Het digitale mentoraat voor theatervertalers, georganiseerd door het Londense Foreign Affairs, kwam als geroepen.
Samen met acteurs, theatermakers, vertaalmentoren en de andere deelnemers bouwde ik de juiste expertise op. Toevallig was één van de studenten afkomstig uit Syrië, en zo werd ‘The Wetsuitman’, dat over de migratiecrisis en de jungle in Calais gaat, ook inhoudelijk nog rijker.’
Wat vond je zo boeiend aan het vertalen van ‘The Wetsuitman’?
Vertaler David McKay heeft de smaak van theatertekst vertalen te pakken.
McKay: ‘Het stuk bestaat uit vier delen. Bij de start gebruikt Freek een karikaturale stijl, die langzaamaan overgaat in een gewichtige modus. Op die manier wordt het publiek langzaam in de ernst van het migratiethema ondergedompeld.
Freek en ik hadden enkele videogesprekken waarin hij zijn aanpak en de context schetste. Om recht te doen aan de humor, klank en stilistische rijkdom van zijn tekst, moest ik creatief te werk te gaan. In de Engelstalige theaterwereld wordt de creativiteit van de beroepsvertaler helaas vaak zwaar onderschat. Gek genoeg wordt vaak gedacht dat uitsluitend een bekende schrijver die de brontaal niet spreekt in staat is om creatief met een theatervertaling om te gaan. Maar bij deze vertaling tellen mijn eigen creativiteit en stilistische competenties evenzeer mee.
Mijn vertaling werd trouwens gepubliceerd in The Mercurian, een online magazine voor theatervertalers. Daar voegde ik ook een inleiding toe om een aantal dingen te duiden voor toekomstige regisseurs en acteurs.’
Je hebt een ruime ervaring als literair vertaler, maar was tot voor kort nog een relatieve onbekende in de Engelstalige theaterwereld.
McKay: 'Klopt. Dankzij het mentoraat bouwde ik een netwerk op. Aan het einde van de lessenreeks werd de vertaling ook aan derden voorgesteld. Dat was een ideale kans om enkele buitenlandse toneelgezelschappen uit te nodigen. Zo kwam ik in contact met Samuel Buggeln, die enkele maanden later een online-lezing van de Engelse vertaling door Shakespeare is Dead heeft bijgewoond. Hij nam later de regie voor de opvoering in de Cherry Artspace voor zijn rekening. Ook Londen hapte daarna toe: daar zal ‘The Wetsuitman’ in de herfst bij Foreign Affairs opgevoerd worden. Voor mij smaakt dit project in ieder geval naar meer.'
David McKay is de vertaler van onder meer ‘Oorlog en Terpentijn’ van Stefan Hertmans, Multatuli's klassieker 'Max Havelaar' en ‘Alles tot niets’ van Geert Buelens in het Engels. Hij werkt momenteel samen met collega-vertaler David Colmer aan de vertaling van ‘Revolusi’ van David Van Reybrouck. In augustus verblijven de twee vertalers in het Antwerpse Vertalershuis voor overleg met elkaar en met de schrijver.
‘The Wetsuitman’ werd ook in het Duits vertaald door Barbara Buri (Verlag der Autoren) en bekroond met de internationale KAAS&KAPPES-prijs. Een audiobewerking van een fragment van deze tekst werd voorgesteld op het DramatikerInnenfestival in Graz in 2021. ‘The Wetsuitman’ werd in 2019 genomineerd voor de Toneelschrijfprijs. Het Kwartier, het gezelschap dat de tekst oorspronkelijk in het Nederlands opvoerde, maakte afgelopen jaar in samenwerking met Lucas Derycke en deBuren ook een podcast van het stuk.