Vertalers uit het Nederlands zijn de beste ambassadeurs voor onze literatuur in het buitenland. Literatuur Vlaanderen hecht dan ook veel belang aan een goede ondersteuning van literair vertalers. Daarom verwelkomt ze elke maand twee tot vier vertalers in het Vertalershuis in Antwerpen.
Wat is de meerwaarde van een verblijf? Wie kan er verblijven? Karen Thys, coördinator van het Vertalershuis, en Joris Smeets, beleidsmedewerker vertalingen, geven graag meer uitleg.
© Bob Van Mol
Wie kan er in het Vertalershuis verblijven?
Karen Thys: “Het Vertalershuis staat open voor vertalers uit het Nederlands die buiten Vlaanderen wonen, geaccrediteerd zijn en werken aan een vertaalproject van een Vlaamse of Nederlandse auteur. Een vertaalproject kan een vertaling zijn waarvoor de vertaler een contract heeft afgesloten met een buitenlandse uitgever, of een fragmentvertaling waarvoor de vertaler een subsidie heeft ontvangen van Literatuur Vlaanderen. We zetten de deuren van het Vertalershuis bij gelegenheid ook open voor jonge, beloftevolle vertalers die nog geen accreditatie hebben, bijvoorbeeld de vertalers die deelnamen aan onze eerste Vertalersweek in mei 2024.”
In welke fase van het vertaalproces komen vertalers vaak naar het Vertalershuis?
Karen: “Vertalers komen in alle fases van hun vertaalproces naar het Vertalershuis. Soms moeten ze nog aan de vertaling beginnen en komen ze hier onderzoek doen. Soms zijn ze nog volop aan het vertalen. En andere keren nemen ze in het Vertalershuis hun vertaling een laatste keer grondig door voor die naar de uitgever gaat.”
Tijdens mijn verblijf in het Vertalershuis heb ik onder andere gewerkt aan de Italiaanse vertaling van enkele liederen van Hadewijch, aan de hand van de uitgave van Veerle Fraeters en Frank Willaert, die ik in Antwerpen heb ontmoet. Bovendien heb ik in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience onderzoek gedaan naar verschillende onderwerpen met het oog op de promotie van Nederlandstalige literatuur.
Franco Paris (2023)
Bob Van Mol
Waarom komen vertalers naar het Vertalershuis?
Joris Smeets: “De meeste vertalers komen in de eerste plaats naar het Vertalershuis vanwege de rust en de ruimte die ze krijgen om aan hun vertaling te werken. Niet alle vertalers kunnen leven van hun vertaalwerk en doen dat dus naast andere professionele bezigheden. In het Vertalershuis krijgen ze de kans om zich echt te focussen op hun vertaalwerk.”
Mijn verblijf in het Vertalershuis heeft me vooral tijd gegeven om te werken, te lezen en uit mijn routine te stappen, zodat ik het boek waar ik mee bezig ben in een nieuw licht kon zien, als een heel werk, als onderdeel van iets dat groter is dan mijn beeldscherm thuis.
Kirsten Gehrman (2020)
Karen: “Door in Antwerpen te verblijven kunnen vertalers zich ook volop onderdompelen in de Vlaamse cultuur en de gesproken taal. Veel vertalers vinden het erg verrijkend om in een Vlaams taalbad gegooid te worden – in tegenstelling tot het Nederlands van onze noorderburen.”
’s Avonds kijk ik een half uurtje naar Bake Off Vlaanderen en probeer de Vlaamse woorden te identificeren. En zo hoor ik een zin die ik tot op mijn sterfbed zal onthouden: “Vroeger zei ik altijd insmeren, maar nu gebruik ik graag sauceren. Ik sauceer graag mijn biscuitje.” Sauceren komt niet voor in Van Dale, maar misschien wordt het er binnen een paar jaar wel in opgenomen. Ik voel mij trots om getuige te moge zijn van de ontwikkeling van de taal.
Irina Anton (2023)
Joris: “Veel vertalers bezoeken ook plaatsen die voorkomen in het boek dat ze aan het vertalen zijn. Ze spreken soms af met de auteur om vertaalproblemen te bespreken. Of ze wisselen ervaringen uit met een collega-vertaler – die kan uit een ander taalgebied komen, maar soms komen twee vertalers uit hetzelfde taalgebied ook gelijktijdig naar het Vertalershuis voor een gezamenlijk vertaalproject. Een leuke extra, zo geven veel vertalers aan, is de kans om af te spreken met een genremedewerker van Literatuur Vlaanderen om literaire tips te ontvangen.”
Tijdens mijn verblijf in het Vertalershuis werkte ik aan mijn vertaling van Kathleen Vereeckens roman ‘Margriete’ en heb ik met de auteur in Gent afgesproken. Na mijn bezoek aan het Lam Gods, een kunstwerk dat een prominente rol speelt in het verhaal, heb ik met de auteur kunnen praten over het boek, de personages, de schilderkunst en nog veel meer zaken. Het was een zeer prettige en leerzame ontmoeting.
Emanuelle Tardif (2024)
Karen: “Een grote troef van een verblijf in het Vertalershuis is ook het leefgeld dat de vertalers ontvangen. Dat bedraagt 600 euro per twee weken. De maximale verblijfsperiode is twee maanden, die je in een lang verblijf kunt opnemen, of in meerdere korte verblijven.”
Bob Van Mol
Welke faciliteiten biedt het Vertalershuis allemaal?
Joris: “In het appartement is een kleine maar fijne bibliotheek, met recente boeken en Vlaamse kranten. Het oude gebouw heeft ook veel charme: op het dakterras bevindt zich een fitnessruimte en je hebt er een prachtig uitzicht over de mooie Zurenborgwijk. Verder biedt vooral het contact met de andere vertaler die in het Vertalershuis verblijft een grote meerwaarde. De meeste vertalers brengen heel veel tijd alleen door en de uitwisseling met een collega-vertaler blijkt dan vaak ontzettend verrijkend te zijn."
"Hoeveel contact er is, bepalen de vertalers natuurlijk zelf. Sommigen zoeken het contact op, anderen gaan het eerder uit de weg. Sommigen koken of eten samen, anderen zien elkaar amper tijdens hun verblijf. Het is een evenwicht dat ze zelf moeten zoeken, afhankelijk van hun werkdruk- en ritme, levensstijl en interesses. Meer ervaren vertalers kunnen hun kennis over Vlaanderen of het vertaalvak delen met jongere collega’s.”
In de tweede helft van juni 2023 verbleef ik samen met de Oekraïense vertaalster Natalia Karpenko in het Vertalershuis Antwerpen. Ik heb het samenwonen met Natalia, die ik niet kende, als zeer verrijkend ervaren. Uiteraard gingen onze gesprekken vaak over de oorlog in haar geboorteland, maar ook over Nederlandstalige literatuur.
Andrea Kluitmann (2023)
Bob Van Mol
Welke verhalen uit het Vertalershuis blijven jullie het meeste bij?
Karen: “We onthouden vooral de mooie vriendschappen die er ontstaan. We horen regelmatig van vertalers die na een verblijf contact blijven houden en elkaar zelfs gaan opzoeken. Onlangs verbleven twee vertalers uit verschillende talen samen in het Vertalershuis om hetzelfde boek te vertalen, elk naar hun eigen moedertaal. Hun paden hadden elkaar een tijdje daarvoor toevallig gekruist. Verder zijn er natuurlijk ook de banden die vertalers smeden met auteurs en uitgevers uit Vlaanderen. Die ontmoetingen monden soms uit in concrete opdrachten.”
Sfeerbeeld vanop de opening van het Vertalershuis in 2013
Hoe lang zit het Vertalershuis al in het Oostkasteel in Antwerpen?
Karen: “In 2009 verhuisde het Vertalershuis van Leuven naar Antwerpen en de residentieplek kwam vanaf dat moment onder de vleugels van Literatuur Vlaanderen (toen nog Vlaams Fonds voor de Letteren). De eerste jaren huurden we twee duplexkamers in Hotel ’t Elzenveld aan het Mechelseplein in hartje Antwerpen. Toen de kamerprijzen in 2013 verdrievoudigden, gingen we op zoek naar een nieuw onderkomen. We zochten specifiek naar een locatie waar er ook een gemeenschappelijke ruimte was, zodat de vertalers meer met elkaar in contact zouden komen. Dat was in ’t Elzenveld niet vanzelfsprekend, omdat de kamers volledig van elkaar gescheiden waren."
"We zochten ook een plek die uitnodigde om mensen te ontvangen en waar we eventueel iets zouden kunnen organiseren. Het huidige appartement in het Oostkasteel voldeed aan al die vereisten. Bij elke publishers tour, waarbij we buitenlandse uitgevers voor enkele dagen in Vlaanderen ontvangen en rondleiden, staat er ook een bezoek aan het Vertalershuis op het programma. We organiseren er dan een klein evenement, zoals vertalers die een boek pitchen of een auteur en vertaler die met elkaar in gesprek gaan. Sinds 2009 zijn er al vertalers uit het Nederlands in 37 verschillende talen in het Vertalershuis geweest.”
Vertalersweek 2024
Wat zijn de toekomstplannen voor het Vertalershuis?
Joris: “We hopen het Vertalershuis over enkele jaren te kunnen onderbrengen in het poortgebouw van Hotel Dumont. Daarvoor is echter eerst geld en vervolgens een stevige verbouwing nodig. Als de vertalers vlak bij ons kantoor verblijven, is er nog meer ruimte voor uitwisseling. Bovendien zouden de vertalers dan kunnen profiteren van onze uitgebreide bibliotheek. Mogelijks kunnen we dan ook drie in plaats van twee vertalers onderdak bieden.”
Op de voorgrond zie je de bibliotheek, met daarachter het poortgebouw. De foto is genomen vanuit Hotel Dumont, het kantoorgebouw van Literatuur Vlaanderen en Iedereen Leest.
©Dieter Van Caneghem
Bob Van Mol