Van 3 tot 12 december kleurde het festival Textes sans Frontières van Espace Bernard-Marie Koltès in Thionville Vlaams en Nederlands. Op verschillende plekken in het noorden van Frankrijk en in Luxemburg vonden geënsceneerde lezingen plaats van vertalingen uit een promotieproject van Fonds Podiumkunsten, Kunstenpunt en Literatuur Vlaanderen in samenwerking met Maison Antoine Vitez. Jessa Wildemeersch, actrice en auteur van ‘Dagen zonder data’, kon op zondag 5 december de lezing van een fragment uit haar ‘Des jours sans dates’ bijwonen in het Franse Thionville en schreef dit verslag.
Jessa Wildemeersch
“De stad Thionville kennen we allemaal van de grote, grauwe kerk, die je onmogelijk kan negeren, op doorreis naar het zuiden. Ze lijkt daar misplaatst, opzij geduwd, door de aanleg van een nieuwe weg. Alsof ze werd bedankt voor bewezen diensten.
Vandaag ben ik terug in Thionville, maar niet op doorreis. Ik blijf hier even om de andere kant van de stad langs de Moezel te ontdekken. Op een oud industrieterrein langs de rivier heeft NEST (centre dramatique national) zijn intrek genomen. Ik ben hier uitgenodigd op het festival ‘textes sans frontières’. Een initiatief van enkele theaters in het grote grensgebied, waarin hedendaagse, internationale theaterteksten in de schijnwerpers worden gezet. Dit jaar ligt de focus op teksten uit de Lage Landen. In dit grensoverschrijdende project is het publiek aan zet. Zij selecteren, uit twaalf vertaalde theaterstukken, vier teksten. Een groep acteurs en regisseurs brengt vervolgens de teksten als lezing op scène. Hiermee toeren ze dan langs theaters van Luxemburg tot Nancy. Vandaag houden ze halt in Thionville.
In gesprek gaan
Ik verkeer in goed gezelschap. Mijn theatertekst ‘Dagen zonder data’ wordt samen met werk van Jan Sobrie & Raven Ruëll (BE) Frank Siera (NL) en Magne Van Den Berg (NL) in een Franse vertaling gepresenteerd. We worden ontvangen in een prachtige houten tent die dienst doet als bar en ontmoetingsruimte. Terwijl de ochtendzon door de grote ramen binnen schijnt, ontmoet ik Magne Van Den Berg. Het is een privilege om haar te leren kennen. Festivals als deze geven auteurs de kans om in gesprek te gaan, om onze ervaringen met elkaar en met het publiek te delen. Via een overdekte doorgang komen we in een magazijn, omgebouwd tot een modern theater. Hier is niets sacraal, de eenvoud spreekt. In aanwezigheid van een geëngageerd publiek, krijgen onze woorden alle aandacht. Ze worden gedragen door acteurs die de tekst laten resoneren in de zachte akoestiek van de theaterzaal.
De essentie
Met haar ‘Privés de feuilles, les arbres ne bruissent pas’ weet Magne van Den Berg de toeschouwer met fijne humor en strakke timing, diep te raken. Ook ‘Les Embrouilleurs’ van Jan Sobrie & Raven Ruëll schittert door zijn speelsheid en muzikaliteit. ‘Ivre de mots’ van Frank Siera klinkt als een geraffineerd hoorspel in de poëtische Franse taal. Met grote naturel speelt de jonge, Franse actrice Claire Cahen ‘Des jours sans date’. Ze slaagt erin om de complexe thematiek van oorlogstrauma’s op een directe manier te brengen. Cahen’s genuanceerde spel en de eenvoudige, maar welgekozen mise en voix van regisseur Jérome Varenfrain, zorgen ervoor dat de Franse vertaling van mijn tekst overkomt. De lezing maakt diepe indruk. Ik ben ontroerd. Het is alsof ik hier, op een industrieterrein langs de Moezel de essentie van theater herontdek. Door de acteurs in de lege ruimte te laten spreken, komt de verbeelding op waardige wijze tot haar recht op het toneel, in de hoofden en harten van het publiek.
Open huis
‘s Avonds, wanneer de zon achter de Moezel zakt, vertrouwt een toeschouwer mij toe, dat ze deel was van het selectiecomité. Die betrokkenheid van bij het begin geeft haar het gevoel deel uit te mogen maken van een groter verhaal. Ik begrijp goed wat ze bedoelt. De presentatie van ‘Les textes sans frontières’ toont haarscherp aan dat theater een kunstvorm is die we samen maken. Auteur, vertaler, publiek, acteurs, regisseurs, producers: allen zijn ze betrokken, liefst zo horizontaal mogelijk. Zonder die verbondenheid is het theater een huis zonder ziel. Zoals die leegstaande kerk, overbodig gemaakt door een autoroute. Is deze tent langs de rivier dan een surrogaat voor die leeggelopen kerk? Ik denk het niet. Theater vervangt geen religie. Het is een plek, een open huis, waar mensen samen komen in gelijkwaardigheid. Waar woorden vele uiteenlopende werelden scheppen. Werelden zonder grenzen.”