‘Het Sterrehuis’ van Annet Bremen, ‘De Gliphoeve’ van Bodil de la Parra, Geert Lageveen & Maarten van Hinte, ‘Queen of Disco’ van Maarten van Hinte en ‘Mater’ van Femke Van der Steen zijn genomineerd voor de Toneelschrijfprijs 2023. De jury, onder voorzitterschap van Els Van Steenberghe, selecteerde hun nieuwe theaterteksten als de beste vier die in het afgelopen jaar in première gingen.
Lof van de jury
De jury van de Toneelschrijfprijs 2023, die bestaat uit recensent Els Van Steenberghe, theatermaakster Nyiragasigwa Hens, schrijver Rachida Lamrabet en dramaturg Dennis Meyer, selecteerde de genomineerde teksten uit 93 ingezonden Nederlandstalige toneelteksten die tussen 1 januari 2022 en 31 december 2022 voor het eerst zijn opgevoerd.
De jury is ervan overtuigd dat theater meer dan ooit een wezenlijke rol speelt in het delen van verhalen die tot het collectieve geheugen behoren maar vandaag amper verteld worden. Daarom nomineert de jury vier teksten die uitblinken in ongepolijst schrijverschap, die zorgen voor veel lees- en spelplezier én die zijn ontstaan vanuit de urgentie om een stem te geven aan hen die te lang amper gehoord werden.
Juryvoorzitter Els Van Steenberghe
Een greep uit het juryrapport
Sanne Delcroix
‘Het Sterrehuis’ van Annet Bremen
“Voor je het weet / vouwen de muren zich om je heen / dit is je kamer / niet iedereen heeft een eigen kamer / de meesten liggen samen op een kamer. Dat is een zin uit ‘Het Sterrehuis’ van Annet Bremen. In een zinderende taal die polyfoon, ritmisch, poëtisch, nooit zweverig en glashelder is, voert Bremen de lezer mee naar een weeshuis in Heerlen waar tussen 1945 en 1983 honderden kinderen werden opgevangen. Het allerbelangrijkste is voor haar dat de lezer meevoelt met vier personages die terugblikken op hun tijd in het weeshuis. Het inventief gestructureerde verhaal wortelt in het verleden maar raakt teder aan het heden waarin, helaas nog steeds, kinderen kamers delen in huizen waar het personeel het beste met hen voorheeft maar de ouders nooit kan vervangen. Dat gemis voedt trauma’s. Bremens poëtische pen zalft de eenzaamheid en het verdriet niet weg. De poëzie triggert de verbeelding en, daardoor, de emoties van de lezer. Deze toegankelijke tekst snijdt in je hart.”
Van links naar rechts: Bodil de la Parra, Geert Lageveen & Maarten van Hinte. Foto Bodil de la Parra © Perla van Kessel en foto Geert Lageveen © Floris Andrea
‘De Gliphoeve’ van Bodil de la Parra, Geert Lageveen & Maarten van Hinte
“Dit driemanschap schreef een wervelend verhaal over een Surinaamse familie die in Nederland het geluk probeert te zoeken. Het trio houdt één ding voor ogen: het verhaal zó vertellen – met felle, vlotte dialogen en stoeiend met theaterschrijftechnieken – dat de lezer echt in de huid van de personages kan kruipen. De tekst werd geschreven in een taal die herkenbaar is, die gekruid is met Surinaamse uitdrukkingen (zoals ‘Mi lobi’ – ik hou van je) en die gemarineerd is in liters realiteitszin. ‘De Gliphoeve’ is een begrip in Nederland. Het is een flatgebouw in Amsterdam-Zuidoost. In 1974 kraakten Surinaamse activisten honderden appartementen in het gebouw. De auteurs dompelen de lezer onder in de hoofden van die Surinaamse mensen, in hun met wanhoop volgestouwde harten en hun verlangen naar een beter leven. Ondanks de blikken, de vooroordelen … Je leest, je leeft mee en je schrikt hoe herkenbaar dit verhaal anno 2023 nog steeds is voor te veel mensen.”
‘Queen of Disco’ van Maarten van Hinte
“In felle, melodische lijnen schetst Maarten van Hinte een geraffineerd portret van de muzikant Sylvester James (onder meer bekend van ‘You Make Me Feel’) en toont de verdienste van de zwarte gemeenschap in het ontstaan van de pride. Tegelijk vertelt dit stuk over de opkomst van aids in de jaren 1980 en 1990 in de VS. De songs van Sylvester James zijn de originele kapstokken van dit soms grappige en vaak ontroerende stuk. Het maakt de tekst haast tot een partituur. Maar die partituur leest als een trein. Elke zin leest als een tekstregel uit een song. Van Hinte is een muzikant en spoken word-artiest. Dat voel je in elke letter. Zijn ‘Queen of Disco’ is een muziektheatraal monument voor mensen die tegen verkrampte waarden en normen vochten/vechten, en dat gevecht het liefst met veel muziek en positiviteit voer(d)en.”
‘Mater’ van Femke Van der Steen
“Vrouwen ondergaan de gruwel van mannen en betalen terug met nog meer gruwel. Dat lijkt de rode draad doorheen deze masterproef van Femke Van der Steen. Van der Steen zet een welbespraakt koor en dito verteller in die de lezer loodst doorheen het woelige water dat dit stuk is. In een speelse, van dialectische klanken doordesemde taal, schrijft ze een stevig, haast ritualistisch portret van ‘de vrouw’ die zich verweert. Dit is de eerste tekst van Femke Van der Steen. Ze toont zich een avontuurlijk auteur die de taal laat ‘acteren’ en transformeren als een personage. De taal is naast informatiedrager ook een vertolker van emoties. De personages zijn ruw geschetst en een brok zinderende emotie. In een stevige cadans rukt een kluwen van verhalen op naar een absoluut emotioneel dieptepunt. Zo triest het slot is, zo tintelend en verfrissend is het lezen van de tekst. Dit is een bijzonder doorwrocht werkstuk dat uit de theater- en vrouwengeschiedenis put en doet verlangen naar méér vruchten van deze pen.”
De prijsuitreiking
De Toneelschrijfprijs wordt uitgereikt tijdens het TheaterFestival op 15 september 2023 in de Kaaistudio’s in Brussel. De auteur van de bekroonde tekst ontvangt 10.000 euro. De vier genomineerden ontvangen elk 1.000 euro. Daarnaast ontvangt een van de genomineerden de Vertaalprijs, waarbij het winnende werk beloond wordt met een vertaling.
Over de Toneelschrijfprijs
De Toneelschrijfprijs heeft als doel de Nederlandstalige toneelschrijfkunst en de opvoering van Nederlandstalig toneelwerk onder de aandacht te brengen en te stimuleren. De prijs wordt dit jaar uitgereikt aan de auteur van het beste, oorspronkelijk Nederlandstalige toneelwerk dat in 2022 in première ging (live of online).
De Toneelschrijfprijs is een samenwerking tussen Literatuur Vlaanderen, het Nederlands Letterenfonds, de Taalunie en het Fonds Podiumkunsten en wordt mede mogelijk gemaakt door het Lira Fonds, Sabam for Culture en deAuteurs. De organisatie van de Toneelschrijfprijs 2023 ligt in handen van Literatuur Vlaanderen in samenwerking met het TheaterFestival. De Vertaalprijs wordt mogelijk gemaakt door Literatuur Vlaanderen, het Fonds Podiumkunsten en deAuteurs.
