"De tijd dat commissies vooral uit mannen bestonden, ligt achter ons."

Monica Soeting is blij dat ze als voorzitter* van de adviescommissie non-fictie bij Literatuur Vlaanderen de grens mag oversteken. Dat ze graag haar eigen blik, en ook die van de ander verruimt, is meteen duidelijk in ons gesprek. Monica werkt aan een biografie van koningin Emma, tweede echtgenote van koning Willem III der Nederlanden. Tien jaar geleden wilde ze zich daaraan al wagen, als een antwoord op de populaire reeks van biografieën van de drie koningen Willem I, II en III, die werd uitgegeven toen het Koninkrijk der Nederlanden tweehonderd jaar bestond. De tijdsgeest was er echter niet naar.

Je hebt nu onder andere dankzij het Prins Bernhard Cultuurfonds wel tijd ter beschikking gekregen om eraan te werken. Hoe verloopt het onderzoek?

“De zoektocht langs archieven is veelzeggend. Er werd weinig tot niets opgetekend over de vorstelijke vrouwen. Onlangs vatte een studente van me – ik geef werkcolleges 'Biografie' aan de Universiteit Utrecht – die onderbelichte positie mooi samen. Ze constateerde dat vrouwen in de 16de en 17de eeuw alleen in voetnoten werden aangehaald. Je moet dus oppassen dat je je eigen interpretatie niet voor waarheid gaat aannemen. Ik tracht dan ook vooral te zien hoe ze zich presenteerden en te achterhalen welke invloed ze hadden. Recent was ik in Münster en botste ik op enkele zakelijke documenten die vertelden dat koningin Emma investeerde in een bepaald kuuroord. Op die plaats werden staatszaken besproken, maar ook huwelijken besloten. Het feit dat ze er, met haar eigen middelen, geld in pompte, is waardevolle informatie. Met deze biografie, die ook deel uitmaakt van een reeks, wil ik vooral het stereotype beeld verlaten en mythen ontkrachten. Daarin vind ik mijn voldoening.”

Ervaar je op andere vlakken nog een spanningsveld rond gender in de literatuur?

“Ik kom uit de tijd dat vrouwen werden ontslagen als ze trouwden, mijn eigen moeder bijvoorbeeld. Dus gendergelijkheid ligt me na aan het hart, maar de cijfers stellen me gerust. Waar de werkbeurzen voor non-fictie de afgelopen jaren vooral door mannelijke auteurs aangevraagd werden, merken we dat er verandering op komst is en steeds meer vrouwelijke non-fictie auteurs de weg vinden. We hebben er dus aandacht voor. Ook onderling, tussen de adviescommissieleden, is het evenwicht goed. De tijd dat commissies hoofdzakelijk uit mannen bestonden, ligt definitief achter ons.”

Je schreef recensies voor het dagblad ‘Trouw’. Is recenseren anders dan beoordelen?

“Als recensent was ik milder, want ik hield rekening met de context. Je schrijft voor een bepaald blad, en dat respecteer je. Rond een boek ontstond ook soms een bepaalde publieke opinie die ik niet zomaar ging tegenspreken. Wel had ik een hekel aan de afbraakcultuur die in de jaren zestig bij 'Vrij Nederland' bon ton was. Met zo’n houding maak je mensenlevens kapot. Vandaag is het dan weer jammer dat de ruimte beperkt is. In 400 woorden kun je onmogelijk nuances brengen. Idealiter krijgt elke publicatie 2000 woorden om in gewikt en gewogen te worden, zoals in ‘The London Review of Books’, maar ik vrees dat Nederland daar te klein voor is.”

Betekent dat dat je een eerder strenge beoordelaar bent?

“Een beoordeling is altijd de som van alle commissieleden, dus niemand kan zijn mening doordrijven. Maar ik krijg wel eens de opmerking dat ik kras kan zijn. Vermoedelijk liep ik wat beroepsmisvorming op als redacteur, en mijn moeder was een onderwijzeres (lacht). Ik hecht er wel echt belang aan dat een dossier doordracht is ingevuld. Als auteur sta ik zelf soms ook voor die taak, en ik weet dat er vele vragen op je afkomen. Maar het zet je brein aan het werk, geeft structuur aan je gedachten en brengt je zelfs soms op nieuwe ideeën. Het brengt dus op.”

* Noot: Op 1 november 2022 besliste Monica Soeting ontslag te geven als voorzitter. Dit gesprek vond ervoor plaats. De positie wordt na beraad opnieuw ingevuld.